De tempel van Saïs

In de dialoog Timaeus is Socrates bij Critias uitgenodigd. Ook aanwezig zijn de astronoom Timaeus en de veldheer Hermocrates uit het zuiden van Italië. Aan het begin van het gesprek vertelt Critias een verhaal, dat hij als kind van zijn grootvader heeft gehoord. Het gaat over de reis van de Atheense wetgever Solon naar Egypte en zijn bezoek aan de toenmalige hoofdstad Saïs in de westelijke Nijldelta. In de tempel van Saïs komt Solon de vroegste geschiedenis van Athene te weten. Een oude priester vertelt hem dat Athene lang geleden een machtige staat was en dat zij op rechtvaardige wijze werd bestuurd. Ook gaf Athene blijk van haar militaire macht in een oorlog die zij voerde met de zeemacht Atlantis.

In dit artikel onderzoek ik het thema van de rechtvaardige staat in de Timaeus. Ik zal laten zien hoe de tempel van Saïs in deze dialoog een plaats van herinnering wordt. De priesters hebben de belangrijkste gebeurtenissen die in Egypte en daarbuiten plaatsvonden in hun tempels opgetekend. Daarom weten zij dat Athene duizenden jaren geleden een rechtvaardige staat was. De Grieken zelf zijn dit vergeten, omdat hun cultuur en die van andere volkeren periodiek ten onder gaat door grote branden of overstromingen. De rivier de Nijl behoedt de Egyptenaren echter voor deze terugkerende verwoestingen.

Lees het volledige essay hier.


Johann Jakob Frey, Die preußische Expedition nach Ägypten unter Richard Lepsius auf dem Gipfel der Cheops-Pyramide (1842).

In de spreekkamer van de Stoa

Een man komt op gesprek bij een filosoof. Deze vraagt hem naar zijn omstandigheden. Heeft hij misschien vrouw en kinderen? De man bevestigt dit. ‘Hoe gaat het met hen?’, vraagt de filosoof. ‘Beroerd’, antwoordt de man. De filosoof vraagt hoe dat komt. Mensen trouwen toch niet en krijgen toch geen kinderen om ongelukkig te worden?

De man antwoordt dat hij weinig geluk heeft met zijn kinderen. Onlangs was zijn dochtertje ernstig ziek. Hij hield het niet uit aan haar ziekbed en is het huis uit gevlucht, totdat iemand hem kwam vertellen dat het weer goed met haar ging. ‘Denk je dat je daar goed aan gedaan hebt?’, vraagt de filosoof. De man antwoordt dat het hem in ieder geval heel natuurlijk lijkt. De filosoof vraagt de man hem ervan te overtuigen dat zijn gedrag natuurlijk was. Hij zal de man er dan op zijn beurt van overtuigen dat alles wat in overeenstemming met de natuur wordt gedaan ook goed is.

Dit gesprek vond bijna tweeduizend jaar geleden plaats in Nicopolis, een stad in het noordwesten van Griekenland. De naam van de filosoof was Epictetus, die in deze stad een school had waar hij de stoïsche filosofie onderwees. De vader was een functionaris uit Rome. Hij was Epictetus in zijn school komen opzoeken om over een persoonlijk probleem te spreken. In dit artikel zal ik eerst het leven en de filosofie van Epictetus schetsen. Vervolgens zal ik dieper ingaan op het gesprek tussen Epictetus en de vader. Ik zal mij afvragen hoe Epictetus de vader begeleidt bij het zoeken naar een antwoord op de vraag of hij er goed aan heeft gedaan om het ziekbed van zijn dochtertje te verlaten. Ten slotte stel ik de vraag wat wij vandaag de dag van de filosofie van Epictetus kunnen leren.

Lees het volledige essay hier.


Théodore Galle, Epictetus (1605, British Museum)

Socrates in de les

In dit onderwijsverbeterplan vraag ik mij af hoe het socratisch gesprek bij het vak filosofie in het voortgezet onderwijs kan worden verbeterd. Meer specifiek zal ik de filosofische vaardigheden van de leerlingen en de begeleiding van de leraar tijdens het gesprek onderzoeken. Ook stel ik de vraag naar de samenhang tussen sociale en filosofische vaardigheden in het socratisch gesprek. Dit onderzoek kwam tot stand tijdens de module Onderwijsverbetering van de opleiding Educational Needs aan de Hogeschool Utrecht.

Lees het volledige onderwijsverbeterplan hier.

Sebastiaan den Uijl